Yandaş Sözcüğünün Geleceği

“Yandaş” sözcüğü “taraftar” sözcüğünün Türkçesi. (Taraftar da ilginç bir sözcük; “taraf” Arapça, “-dar” Farsça ek. Bu sözcüğü böylece mi aldık, Osmanlılar döneminde biz mi “uydurduk” bilmiyorum.) Türkçenin günümüze yakın döneminde türetilen “yandaş” sözcüğü “birinden yana olan ya da bir düşünceye, bir isteğe katılan, onu destekleyen kimse, yanlı, taraflı, taraftar” diye tanımlanıyor sözlüklerde.

                “Yandaş” sözcüğü son yıllarda “AKP taraftarı” anlamında kullanılmaya başlandı. Özellikle AKP’ye karşı kesimler “AKP’yi kayıtsız şartsız destekleyen, doğru haber vermeyen, haberleri çarpıtan, AKP’ye yalakalık yapan vb” anlamlara gelen “yandaş medya” tamlamasıyla bu anlamın oluşmasına katkıda bulundular. Yanılmıyorsam “yandaş medya”dan önce “havuz medyası” deniyordu. Yine yakın dönemde Necmettin Erbakan’ın, beğenmediği medyayı “bir kısım medya” diye adlandırdığını anımsıyorum. Kurtuluş Savaşı yıllarında “İstanbul basını” padişah yanlısıydı.

                Sözcüklerin “olumlu, güzel” kavramları çağrıştıracak biçimde kullanılması siyasette de bir “yöntem” gibi görünüyor. Parti adlarını düşünerek söylüyorum bunu: AKP, ısrarla “Ak Parti” denmesini istiyor, “ak” sözcüğünün anlamlarından dolayı. Yeni kurulan DEVA Partisinin açılımının “demokrasi ve atılım” olduğu ikinci planda kalıyor sanki. İYİ Partinin açılımının ise “insanlık, yenilik, iyilik” olduğunu şimdi araştırınca öğrendim.

                Sözcüklerin anlamları zamanla değişiyor. Kimi sözcüklerin zamanla unutulması, ölmesi gibi, kimilerinin de anlamları ortaya ilk çıktığı gibi kalmıyor. Anlamı genişleyebiliyor, daralabiliyor, kötüleşebiliyor, iyileşebiliyor. Örneğin “devrim” sözcüğü 1970’lerde sıkça “sosyalist devrim” anlamında kullanıldığı için, 12 Eylülcüler ve yalakaları, yıllarca bu sözcüğü kullanmamaya, sözlüklerden çıkartmaya çalıştılar. O zaman da gülünç ve inanılmaz bulmuştum ya, şimdi de anımsayınca şaşırıyorum yine de: Yasak sözcükler listeleri hazırlayıp devlet kurumlarına göndermişlerdi. Başta TRT’ye… Sanki dili “yasaklar”la istediğimiz yola sokabilecekmişiz gibi. Öyle olabilseydi işimiz kolaydı, yazım kurallarını öğretmekle uğraşmazdık.

                Sözü yine “yandaş” sözcüğüne getireceğim. Öyle görünüyor ki önümüzdeki seçimlerde iktidar değişecek. Her kesimde bu yönde bir hazırlık göze çarpıyor. Ben “yandaş” sözcüğünün geleceğini merak ediyorum. Son yıllarda “AKP yanlısı, taraftarı” anlamına da gelerek bir tür “anlam daralması”na (kimilerine göre belki de “anlam kötüleşmesi”ne) uğrayan bu sözcük ortaya ilk çıktığındaki gibi “taraftar” anlamına gelebilecek mi? Umarım gelir, “yandaş” güzel bir sözcük. Ben bile “sosyal medya”da “Tanrı, kişiyi yandaş olmaktan korusun!” diye yazmıştım. (MHP’li bir öğrencim de beni arkadaşlıktan çıkarmıştı! Oysa beni severdi, ah bu siyaset…)

                Sözcüklerin ne suçu var diyeceğim ama onların bir de “duygusal çağrışımları” var. Kurtulmak güç. (19.12.2021)